یکی از پرتکرارترین سوالات در مورد آخرالزمان، مکان دقیق ظهور و محل استقرار حکومت حضرت مهدی (عج) است. بر اساس قطعی‌ترین روایات شیعه و سنی، پاسخ این سوال دو شهر مقدس است: ظهور از مکه آغاز می‌شود و پایتخت حکومت جهانی در کوفه خواهد بود. در ادامه، مستندات و جزئیات این واقعه بزرگ را بررسی می‌کنیم.

مکه: نقطه شروع قیام جهانی حضرت مهدی (عج)

تمام روایات معتبر، مسجدالحرام در مکه را به عنوان نقطه صفر و محل اصلی اعلام ظهور جهانی معرفی می‌کنند. این انتخاب، دارای دلایل و نشانه‌های مهمی است.

۱. بیعت بین رکن و مقام: مهم‌ترین نشانه ظهور
مشهورترین روایت در این باره، حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (ص) است که حُذیفه آن را نقل می‌کند. ایشان درباره محل بیعت با امام زمان فرمودند:
«إِنَّهُ يُبَايَعُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ»
ترجمه: «همانا با او بین رکن و مقام بیعت می‌شود»
منظور از “رکن”، رکن یمانی یا محلی است که حجرالاسود در آن قرار دارد و “مقام” نیز همان مقام ابراهیم (ع) است. این مکان، قلب تپنده جهان اسلام است و بیعت در این نقطه، به حرکت ایشان اعتباری جهانی می‌بخشد

۲. ندای جهانی از کنار کعبه
امام باقر (ع) در توصیف لحظه ظهور، تصویری دقیق ارائه می‌دهند که در آن، حضرت مهدی (عج) در حالی که به دیوار کعبه تکیه داده‌اند، پیام خود را به گوش جهانیان می‌رسانند:
«…وَ الْقَائِمُ يَوْمَئِذٍ بِمَكَّةَ قَدْ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَى الْبَيْتِ الْحَرَامِ مُسْتَجِيراً بِهِ فَيُنَادِي يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا نَسْتَنْصِرُ اللَّهَ… فَاللَّهَ اللَّهَ فِينَا لاَ تَخْذُلُونَا وَ اُنْصُرُونَا يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ تَعَالَى.»
ترجمه: «…و قائم در آن روز در مکه است، پشت خود را به بیت‌الحرام تکیه داده و پناه جسته و ندا می‌دهد: ای مردم! ما از خدا یاری می‌طلبیم… پس خدا را، خدا را درباره ما در نظر بگیرید؛ ما را تنها نگذارید و یاری‌مان کنید تا خداوند شما را یاری کند»
این ندا، اتمام حجت برای تمام مردم جهان و آغاز رسمی حرکت جهانی ایشان است.

کوفه: پایتخت حکومت جهانی امام زمان (عج)

پس از پیروزی قیام و استقرار عدالت، شهر کوفه به عنوان پایتخت و مرکز فرماندهی حکومت مهدوی انتخاب می‌شود. این شهر پیش از این نیز پایتخت حکومت عدل امیرالمؤمنین علی (ع) بوده و جایگاهی استراتژیک در جهان اسلام دارد

۱. کارکردهای مراکز کلیدی کوفه در عصر ظهور
بر اساس روایت امام صادق (ع)، مراکز مهم کوفه در دوران حکومت حضرت مهدی (عج) به این شکل خواهند بود:

• دارُ الملک (مرکز سلطنت): شهر کوفه
• مجلس الحکم (مرکز قضاوت): مسجد جامع کوفه
• بیت‌المال و محل تقسیم غنائم: مسجد سهله
• محل خلوت و عبادت: شنزارهای روشن نجف (الغریّین)

۲. کوفه، مرکز تجمع مؤمنان و گسترش علم
در آن دوران، مسجد کوفه به بزرگ‌ترین دانشگاه علوم الهی تبدیل می‌شود. امیرالمؤمنین (ع) در این باره می‌فرمایند:
«كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى شِيعَتِنَا بِمَسْجِدِ الْكُوفَةِ قَدْ ضَرَبُوا الْفَسَاطِيطَ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ الْقُرْآنَ كَمَا أُنْزِلَ.»
ترجمه: «گویی شیعیان خود را می‌بینم که در مسجد کوفه خیمه‌ها زده و قرآن را همان‌گونه که نازل شده به مردم آموزش می‌دهند»

۳. جایگاه بی‌بدیل کوفه در کلام معصومین
اهمیت این شهر تا حدی است که امام حسن عسکری (ع) می‌فرمایند:
«لَمَوْضِعُ الرِّجْلِ فِي الْكُوفَةِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ دَارٍ بِالْمَدِينَةِ.»
ترجمه: «همانا زمینی به‌اندازه یک جای پا در کوفه، نزد من از داشتن یک خانه در مدینه محبوب‌تر است»

---

سوالات متداول (FAQ)

۱. محل دقیق ظهور امام زمان کجاست؟
بر اساس روایات قطعی، محل اعلام ظهور حضرت مهدی (عج)، مسجدالحرام در شهر مکه و در میان «رکن و مقام» است

۲. پایتخت حکومت حضرت مهدی کدام شهر است؟
پس از پیروزی قیام، شهر کوفه به عنوان مرکز و پایتخت حکومت جهانی ایشان انتخاب می‌شود

۳. چرا کوفه به عنوان مرکز حکومت انتخاب می‌شود؟
کوفه به دلیل سابقه تاریخی به عنوان پایتخت حکومت امام علی (ع)، موقعیت استراتژیک، و به عنوان مرکز تجمع شیعیان و مؤمنان در آخرالزمان، برای این نقش انتخاب شده است.

---

نتیجه‌گیری نهایی:
با استناد به روایات معتبر، می‌توان با اطمینان گفت که نقشه راه حرکت امام زمان (عج) از ظهور در مکه آغاز شده و به حکومت جهانی از پایتختی کوفه ختم می‌شود. این دو شهر مقدس، نقشی کلیدی و محوری در بزرگ‌ترین واقعه تاریخ بشریت ایفا خواهند کرد.

• امام باقر علیه السلام در توصیف شروع قیام حضرتش می‌فرمایند :
  «…وَ اَلْقَائِمُ يَوْمَئِذٍ بِمَكَّةَ قَدْ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَى اَلْبَيْتِ اَلْحَرَامِ مُسْتَجِيراً بِهِ فَيُنَادِي يَا أَيُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّا نَسْتَنْصِرُ اَللَّهَ فَمَنْ أَجَابَنَا مِنَ اَلنَّاسِ فَإِنَّا أَهْلُ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ مُحَمَّدٍ وَ نَحْنُ أَوْلَى اَلنَّاسِ بِاللَّهِ وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَمَنْ حَاجَّنِي فِي آدَمَ فَأَنَا أَوْلَى اَلنَّاسِ بِآدَمَ وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي نُوحٍ فَأَنَا أَوْلَى اَلنَّاسِ بِنُوحٍ وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي إِبْرَاهِيمَ فَأَنَا أَوْلَى اَلنّٰاسِ بِإِبْرٰاهِيمَ وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَأَنَا أَوْلَى اَلنَّاسِ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي اَلنَّبِيِّينَ فَأَنَا أَوْلَى اَلنَّاسِ بِالنَّبِيِّينَ. أَ لَيْسَ اَللَّهُ يَقُولُ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ – إِنَّ اَللّٰهَ اِصْطَفىٰ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْرٰاهِيمَ وَ آلَ عِمْرٰانَ عَلَى اَلْعٰالَمِينَ `ذُرِّيَّةً بَعْضُهٰا مِنْ بَعْضٍ وَ اَللّٰهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ فَأَنَا بَقِيَّةٌ مِنْ آدَمَ وَ ذَخِيرَةٌ مِنْ نُوحٍ وَ مُصْطَفًى مِنْ إِبْرَاهِيمَ وَ صَفْوَةٌ مِنْ مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ أَلاَ فَمَنْ حَاجَّنِي فِي كِتَابِ اَللَّهِ فَأَنَا أَوْلَى اَلنَّاسِ بِكِتَابِ اَللَّهِ أَلاَ وَ مَنْ حَاجَّنِي فِي سُنَّةِ رَسُولِ اَللَّهِ فَأَنَا أَوْلَى اَلنَّاسِ بِسُنَّةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَأَنْشُدُ اَللَّهَ مَنْ سَمِعَ كَلاَمِي اَلْيَوْمَ لَمَّا بَلَّغَ اَلشَّاهِدُ مِنْكُمُ اَلْغَائِبَ وَ أَسْأَلُكُمْ بِحَقِّ اَللَّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ بِحَقِّي فَإِنَّ لِي عَلَيْكُمْ حَقَّ اَلْقُرْبَى مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ إِلاَّ أَعَنْتُمُونَا وَ مَنَعْتُمُونَا مِمَّنْ يَظْلِمُنَا فَقَدْ أُخِفْنَا وَ ظُلِمْنَا وَ طُرِدْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَ أَبْنَائِنَا وَ بُغِيَ عَلَيْنَا وَ دُفِعْنَا عَنْ حَقِّنَا وَ اِفْتَرَى أَهْلُ اَلْبَاطِلِ عَلَيْنَا فَاللَّهَ اَللَّهَ فِينَا لاَ تَخْذُلُونَا وَ اُنْصُرُونَا يَنْصُرْكُمُ اَللَّهُ تَعَالَى.»                 ( الغيبة (للنعمانی)  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۷۹)
  «… و قائم علیه السلام در این هنگام در مکه خواهد بود؛ پشت خود را به بیت الحرام تکیه داده و بدان پناه جسته ندا می‌دهد: «ای مردم ما از خدا یاری می‌طلبیم؛ چه کسی (دعوت) ما را پاسخ می‌گوید؟ ما خاندان پیامبر شما، محمد صلی الله علیه و آله هستیم؛و ما نزدیک‌ترین مردم به خداوند و محمد صلی الله علیه و آله هستیم؛ پس هرکه درباره آدم با من احتجاج کند، من سزاوارترین مردم به آدم هستم؛ و هر که با من درباره نوح به احتجاج پردازد، من شایسته‌ترین مردم به نوح هستم و هرکه با من درباره ابراهیم احتجاج کند من نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم هستم؛و هر کس در مورد محمد صلی الله علیه و آله با من به احتجاج برخیزد، من سزاوارترین مردم به محمد هستم و هر کس در مورد (سایر) پیامبران با من احتجاج کند من سزاوارترین مردم به پیامبران هستم.
  مگر پروردگار در کتاب خود نمی‌فرماید:
  «همانا خداوند آدم و نوح و ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برگزید؛ فرزندانی که برخی از آنان از نسل برخی دیگر هستند و خداوند شنوا و داناست».
  پس من (امروز) به جامانده‌ای از آدم و اندوخته‌ای از نوح و برگزیده‌ای از ابراهیم و عصاره‌ای از محمد صلی الله علیه و آله هستم؛ که درود خداوند بر تمامی آنها باد.بدانید هر کس با من درباره کتاب خدا به احتجاج پردازد، پس من شایسته‌ترین مردم به کتاب خداوند هستم. بدانید هر که در مورد سنت رسول خدا با من احتجاج کند من آگاه‌ترین مردم به سنت رسول خدا هستم؛ پس هر کس را که امروز سخنم می‌شنود، به خدا سوگند می‌دهم که حاضران (کلام مرا) به غایبان برسانند؛و به حق خدا و حق رسولش و حق خودم- که مرا بر شما حق خویشاوندی با رسول خدا صلی الله علیه و آله است- از شما میخواهم که مارا یاری نمایید و آن کس که به ما ستم می‌کند از ما باز دارید؛که ما ترسانیده شدیم و مورد ستم قرار گرفتیم و از شهرها و فرزندانمان رانده شدیم و بر ما ستم شد و از حقمان کنار زده شدین و اهل باطل بر ما نسبت ناروا بستند؛ پس خدا را، خدا را (به یاد آرید) در حق ما، ما را وا مگذارید و ما را یاری کنید تا خدای تعالی شما را یاری فرماید.»