نماز جعفر طیار
نماز جعفر طیار یا نماز تسبیح توسط امیر المؤمنین به جناب جعفر طیار برادر خود آموزش داده شده است که در ادامه به تفصیل به بررسی این موضوع میپردازیم.
مرحوم علامه مجلسی در ربیع الاسابیع می نویسد:
بدان که این نماز از جمله متواترات است و خاصّه و عامّه به سندهای بسیار روایت کرده اند و مخالفان نیز این نماز را مستحب می دانند مگر نادری از ایشان اما اکثر ایشان به اعتبار عداوت باطنی که با امیرالمومنین علیه‌السلام و اقارب آن حضرت دارند، این نماز را به عبّاس عموی پیغمبر صلی الله علیه و آله نسبت داده اند.
به سند معتبر از حضرت امام زین العابدین علیه‌السلام منقول است که چون جعفر طیّار، برادر امیرالمومنین علیه‌السلام، از هجرت حبشه مراجعت نمود، در روزی آمد که فتح خیبر بر دست امیرالمومنین علیه‌السلام شده بود. حضرت رسول صلی الله علیه و آله به قدر مسافت یک تیر پرتاب به استقبال او شتافت. چون جعفر نظرش بر جمال عدیم المثال آن حضرت افتاد، مشتاقانه به جانب آن حضرت دوید. حضرت او را در بر گرفت و دست در گردن او آورد و ساعتی با او سخن گفت. پس بر ناقه غضبا سوار شد و جعفر را ردیف خود ساخت، و چون ناقه به راه افتاد، حضرت فرمود که: ای جعفر، ای برادر، می خواهی بخشش بزرگی کنم نسبت به تو؟ می خواهی تو را عطیّه گران بهایی بدهم؟ می خواهی تو را برگزینم؟ مردم گمان کردند که مال جزیل از غنایم خیبر به او عطا خواهد فرمود. جعفر گفت: بلی، پدر و مادرم فدای تو باد، پس حضرت نماز تسبیح را به او تعلیم نمود.
ثواب نماز جعفر طیّار ( یا نماز تسبیح)
مرحوم علامه مجلسی در ربیع الاسابیع می نویسد:
بعد از نوافل شبانه روزی، نمازی به حسب صحّت سند و کثرت ثواب به این نماز نمی رسد.
- ابراهیم بن ابی البلاد نقل می کند که از امام رضا علیه‌السلام ثواب نماز جعفر را پرسیدم، فرمود: اگر گناهان کسی که این نماز را می خواند به تعداد شن های بیابان و به مقدار کف دریا باشد، خداوند وی را می آمرزد. ابراهیم گفت: پرسیدم: این آمرزش، اختصاص به شیعیان دارد؟ فرمود: بله، اختصاص به شما دارد.
- زمان های مناسب برای خواندن نماز جعفر طیّار: ابوبصیر از حضرت صادق علیه‌السلام نقل می کند که فرمود: در هر زمان از شب یا روز که خواستی، نماز جعفر را بخوان… اگر خواستی نماز جعفر را در شب بخوان و آن را بخشی از نمازهای نافله شب خود قرار بده. و اگر خواستی این نماز را در روز بخوان و آن را بخشی از نمازهای نافله روز خود قرار بده.
- حضرت صاحب الامر علیه‌السلام در یکی از توقیعات صادره فرمود: بهترین زمان برای خواندن نماز جعفر، آغاز روز جمعه می باشد، البته در هر زمانی که خواستی و یا هر وقتی از شب و روز که خواستی، خواندن نماز جعفر، جائز است.
زمان های توصیه شده برای تکرار نماز جعفر طیّار
حضرت صادق علیه‌السلام از پدران گرامی خویش نقل می کند که امیرالمومنین علیه‌السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله به جعفر چنین فرمود: اگر توانستی، هر روز این نماز را بخوان. اگر نتوانستی هر روز بخوانی، در هر جمعه بخوان. اگر در هر جمعه نتوانستی بخوانی، در هر ماه بخوان. اگر در هر ماه نتوانستی بخوانی، در هر سال بخوان. اگر در هر سال نتوانستی بخوانی، یک بار در عمرت بخوان. اگر چنین کنی، خداوند گناهان کبیره و صغیره، گناهان غیر عمد و عمد، و گناهان قدیم و جدید تو را می آمرزد.
مکان های توصیه شده برای خواندن نماز جعفر طیّار
مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار می نویسد: به خطّ مرحوم شیخ حسین بن عبدالصّمد عاملی؛ یعنی پدر شیخ بهایی؛ دیدم که از شیخ ابوالطّیّب رازی چنین نقل کرده است:
هر کس حضرت رضا علیه‌السلام یا یکی از ائمه علیهم السلام را زیارت کند، و نزد او نماز جعفر بخواند، برای او به ازای هر رکعت نمازی که خوانده است، ثواب هزار حج، هزار عمره، آزاد ساختن هزار بنده و هزار جهاد در راه خدا همراه با پیامبر مُرسل نوشته می شود. هم چنین به ازای هر قدمی که برداشته است، ثواب صد حج، صد عمره، آزادسازی صد بنده در راه خدا منظور می شود، و برای او صد حسنه نوشته می شود و از او صد عملِ بد، پاک می شود.
طریقه خواندن نماز جعفر طیّار
حضرت صادق علیه‌السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله به جعفر بن ابی طالب علیه‌السلام فرمود:
چهار رکعت نماز می خوانی (دو نماز دو رکعتی). در هر رکعت، بعد از قرائت (یعنی خواندن حمد و سوره)، 15 بار می گویی:
« سُبْحَانَ اللَّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ، وَ لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ، وَ اللَّهُ أَكْبَر » (تسبیحات اربعه).
در رکوع، 10 بار تسبیحات اربعه می گویی.
بعد از رکوع، 10 بار تسبیحات اربعه می گویی.
در سجده اول، 10 بار تسبیحات اربعه می گویی.
بعد از آن که سر از سجده اول برداشتی، 10 بار تسبیحات اربعه می گویی.
در سجده دوم، 10 بار تسبیحات اربعه می گویی.
بعد از آن که سر از سجده دوم برداشتی، 10 بار تسبیحات اربعه می گویی.
در مورد خواندن سوره ای که در هر رکعت، بعد از سوره حمد خوانده می شود، روایات مختلفی نقل شده است که به هر یک از آن ها می توان عمل کرد. به طور مثال، امام رضا علیه‌السلام می فرمایند: «در رکعت اوّلِ نماز جعفر، سوره زلزال؛ در رکعت دوم، سوره عادیات؛ در رکعت سوم، سوره نصر؛ و در رکعت چهارم، سوره توحید خوانده شود.»
حذف تسبیحات نماز جعفر طیّار در تنگی وقت
- حضرت صادق علیه‌السلام به ابابصیر فرمود: اگر عجله داشتی، نماز جعفر را بدون تسبیحات بخوان و سپس قضای تسبیحات را به جای آور.
- مرحوم آیت الله محمّد تقی موسوی اصفهانی (متوفّی 1348 هجری قمری) در کتاب سراج القبور می نویسد:
اگر فردی کار تعجیلی دارد، جایز است که اصل نماز را بی تسبیحات بخواند، و بعد از نماز، تسبیحات را بخواند، اگر چه در حال راه رفتن باشد.
اذکار آخرین سجده هر رکعت از نماز جعفر طیّار
- مرحوم شیخ صدوق در هدایة می نویسد: در پایان هر رکعت از نماز جعفر چنین بگو (احتمالا این ذکر در سجده دوم هر رکعت، بعد از گفتن تسبیحات خوانده می شود):
یَا مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَالْوَقارَ، یَا مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَتَكَرَّمَ بِهِ، یَا مَنْ لَايَنْبَغِى التَّسْبِيحُ إِلّا لَهُ، یَا مَنْ أَحْصى كُلَّ شَىْءٍ عِلْمُهُ، یَا ذَا النِّعْمَةِ وَ الطَّوْلِ، یَا ذَا الْمَنِّ وَ الفَضْلِ، یَا ذَا الْقُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ، أَسْأَلُكَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ، وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْاَعْلَي وَ كَلِماتِكَ التَّامَّاتِ، اَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اَنْ تَفْعَلَ بِى كَذا وَكَذا.
(به جای کذا و کذا حاجتت را بگو). - حضرت صادق علیه‌السلام فرمود: در رکعت آخر نماز تسبیح یا نماز جعفر، در آخرین سجده، بعد از گفتن تسبیحات، چنین بگو:
سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَالْوَقارَ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَتَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ لَايَنْبَغِى التَّسْبِيحُ إِلّا لَهُ، سُبْحانَ مَنْ أَحْصى كُلَّ شَىْءٍ عِلْمُهُ، سُبْحانَ ذِى الْمَنِّ وَ النِّعَمِ، سُبْحانَ ذِى الْقُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ، اللّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ، وَ اسْمِكَ الْأَعْظَمِ، وَكَلِماتِكَ التَّامَّةِ الَّتِى تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلاً، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ افْعَلْ بِى كَذا وَكَذا.
(به جای کذا و کذا حاجتت را بگو). - ابان از حضرت صادق علیه‌السلام نقل می کند که فرمود: در آخرین رکعت نماز جعفر بن ابی طالب علیه‌السلام چنین بگو:
سُبْحَانَ اللَّهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ، سُبْحَانَ اللَّهِ الْأحَدِ الْصَّمَدِ، سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً، سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوَقَارَ، سُبْحَانَ مَنْ تَعَظَّمَ بِالْمَجْدِ وَ تَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحَانَ مَنْ أَحْصَى كُلَّ شَيْ‌ءٍ عِلْمُهُ، سُبْحَانَ ذِي الْفَضْلِ وَ الطَّوْلِ، سُبْحَانَ ذِي الْمَنِّ وَ النِّعَمِ، سُبْحَانَ ذِي الْقُدْرَةِ وَ الْأَمْرِ، سُبْحَانَ ذِي الْمُلْكِ وَ الْمَلَكُوتِ، سُبْحَانَ ذِي الْعِزَّةِ وَ الْجَبَرُوتِ، سُبْحَانَ الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ، سُبْحَانَ مَنْ سَبَّحَتْ لَهُ السَّمَاءُ بِأَكْنَافِهَا، سُبْحَانَ مَنْ سَبَّحَتْ لَهُ الْأَرَضُونَ وَ مَنْ عَلَيْهَا، سُبْحَانَ مَنْ سَبَّحَتْ لَهُ الطَّيْرُ فِي أَوْكَارِهَا، سُبْحَانَ مَنْ سَبَّحَتْ لَهُ السِّبَاعُ فِي آجَامِهَا، سُبْحَانَ مَنْ سَبَّحَتْ لَهُ حِيتَانُ الْبَحْرِ وَ هَوَامُّهُ، سُبْحَانَ مَنْ لَا يَنْبَغِي التَّسْبِيحُ إِلَّا لَهُ، سُبْحَانَ مَنْ أَحْصَى كُلَّ شَيْ‌ءٍ عِلْمُهُ، يَا ذَا النِّعْمَةِ وَ الطَّوْلِ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الْفَضْلِ، يَا ذَا الْقُوَّةِ وَ الْكَرَمِ، وَ أَسْأَلُكَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتَابِكَ، وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْلَى، وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَّاتِ كُلِّهَا، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذَا وَ كَذَا.
(به جای کذا و کذا حاجتت را بگو).
ادعیه پس از نماز جعفر طیّار
مفضّل بن عمر گفت: حضرت صادق علیه‌السلام را دیدم که بعد از نماز جعفر، دستانش را بالا برد و چنین دعا کرد:
يَا رَبِّ يَا رَبِّ، و تا نفس داشت تکرار کرد.
يَا رَبَّاهْ يَا رَبَّاهْ، و تا نفس داشت تکرار کرد.
يَا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ، و تا نفس داشت تکرار کرد.
يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ، و تا نفس داشت تکرار کرد.
يَا حَیُّ يَا حَیُّ، و تا نفس داشت تکرار کرد.
يَا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ، تا نفس داشت تکرار کرد.
پس هفت بار گفت: يَا رَحْمَانُ يَا رَحْمَانُ.
پس هفت بار گفت: يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
سپس گفت:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَفْتَتِحُ القَوْلَ بِحَمْدِكَ، وَ أَنْطِقُ بِالثَّنَاءِ عَلَيْكَ وَ أُمَجِّدُكَ، وَ لَا غَايَةَ لِمَدْحِكَ، وَ أُثْنِي عَلَيْكَ، وَ مَنْ يَبْلُغُ غَايَةَ ثَنَائِكَ وَ أَمَدَ مَجْدِكَ؟! وَ أَنَّى لِخَلِيقَتِكَ كُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِكَ؟! وَ أَيَّ زَمَنٍ لَمْ تَكُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِكَ، مَوْصُوفاً بِمَجْدِكَ، عَوَّاداً عَلَى الْمُومِنِینَ بِحِلْمِكَ؟! تَخَلَّفَ سُكَّانُ أَرْضِكَ عَنْ طَاعَتِكَ، فَكُنْتَ عَلَيْهِمْ عَطُوفاً بِجُودِكَ، جَوَاداً بِفَضْلِكَ، عَوَّاداً بِكَرَمِكَ، يَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَنَّانُ، ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ.
حضرت صادق علیه‌السلام به مفضّل فرمود: ای مفضّل، اگر حاجت مهمّی داشتی، نماز جعفر را بخوان، سپس این دعا را بخوان و حاجت خود را درخواست کن. اگر چنین کنی، خداوند حاجتت را برآورده می سازد.