پاکی اهل بیت
روزی که پیامبر خدا قصد مباهله کرد، قبل از آن عبا بر دوش مبارک انداخت و حضرت امیرالمؤمنین، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام را در زیر عبای مبارک، جمع کرد و گفت: «پروردگارا، هر پیغمبری را اهل بیتی بوده است که مخصوص ترین خلق به او بوده‌اند. خداوندا، اینها اهل بیت من هستند. پس شک و گناه را از ایشان برطرف کن و ایشان را پاکِ پاک گردان». در این هنگام جبرئیل نازل شد و “آیه تطهیر” را در شأن ایشان فرود آورد: «همانا خداوند اراده فرمود از شما اهل بیت، پلیدی را برطرف فرماید و شما را پاکِ پاک گرداند».
اهل بیت پیامبر
لغت پژوهان اتفاق نظر دارند که «آل» و «اهل» دو کلمه مترادف و صورت‌هایی از یکدیگرند؛ مثلاً ابن منظور مصری می‌گوید: «… «آل» به معنی اهل است و «آلُ الله» و «آل رسول» اولیا و دوستان آن‌هایند. اصل آن «اهل» بوده که با تبدیل هاء به حمزه به صورت «أأل» درآمده است و پیاپی آمدن حمزه‌ها باعث شده که حمزه دوم به الف تبدیل شود…» (ابن منظور، محمد، ۱۴۰۵ ه. ق، لسان العرب، قم: نشر الادب الحوزه، جلد ۱۱: ۲۹).
این کلمه در ادب عربی از اسماء دائم‌الإضافه است و هنگامی که به اسم دیگری اضافه می‌شود، پیوستگی و وابستگی ویژه‌ای را می‌رساند؛ مثلاً «اهل الرَّجُل» به نزدیکان و اطرافیان مخصوص آدمی و «اهل الغابه» به جنگل نشینان اطلاق می‌شود و اگر موارد کاربرد آن در زبان و ادب عربی بررسی شود، در اطلاق آن به خانواده (= زن و فرزندان) و افرادی که پیوند ویژه و بسیار نزدیکی با آنان دارند، تردیدی نخواهد بود. برخی از لغت پژوهان بزرگ به این مسأله تصریح و تأکید کرده‌اند:
راغب اصفهانی می‌گوید: «…«اهل الرجل» یعنی افرادی که با او در نژاد یا دین یا … پیوندی داشته باشند و در اصل به کسانی اطلاق می‌شود که با او در یک خانه زندگی کنند، سپس مجازاً به کسانی که پیوند نژادی واحدی دارند، اطلاق شده است. بعدها این واژه بر اهل بیت پیامبر اطلاق شده، چنان که آیه تطهیر به آن اشاره دارد. گاهی نیز مراد از «اهل الرجل» ، زن و همسر آدمی است و «اهل الاسلام» یعنی کسانی که تحت لوای اسلام گرد آمده‌اند…» (راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، ۱۳۸۱ ه. ق، المفردات، مصر: مصطفی البابی الحلبی: ۲۹).
توضیح و تبیین لغت پژوهان در گزارش مفهوم «اهل بیت» تردیدی باقی نمی‌گذارد که اهل بیت پیوندی استوار و ناگسستنی با خانه دارد و «اهل» (= خانواده) هرکس قطعاً پیوند نَسَبی یا سَبَبی استواری با او دارد.
پیامبر اکرم خود در موارد متعدد «اهل بیت» خویش را از راه‌های گوناگون معرفی فرموده است. امّ سلمه _ یکی از زنان پیامبر _ می‌گوید: آیه «اِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ…» در خانه من نازل شد و من کنار در نشسته بودم. از رسول خدا پرسیدم: آیا من نیز از «اهل بیت» به شمار می‌آیم؟ حضرت فرمود: تو همسر من و بر راه خیر و صلاح هستی. اُمّ سلمه می‌گوید: در خانه، رسول خدا و علی و فاطمه و حسن و حسین بودند». مضمون روایت با اندک تفاوت در جزئیات، از طبری، سیوطی و ابوسعید خُدری نیز روایت شده است (برای دیدن شرح دقیق ماجرا و متن روایت‌ها، ر.ک: سبحانی، جعفر، ۱۴۲۰ ه. ق، اهل البیت؛ سماتهم و حقوقهم فی القرآن الکریم، قم: موسسه الامام الصادق، ص. 22-23)
اهل بیت در آیه تطهیر
هر چند اهل بیت می تواند معنای عام داشته و دایره آن وسیع باشد اما در آیه تطهیر چنین نیست چون علاوه بر شواهد تاریخی و قرآنی، روایات متعددی وجود دارد که خداوند از کلمه «اهلبيت» در اين آيه، معنای خاصی اراده کرده است و پيامبر به صراحت مصادیق اهلبيت را تعیین کرده است. از امام صادق عليه السلام نقل شده است که حضرت فرمودند: «اگر پيامبر خدا ساکت نشسته و اهلبيت خود را مشخص نمي كرد، آل فلان و آل فلان آن را براي خود ادعا می‌کرد؛ ولي خداوند عزوجل در كتاب خود جهت تصديق پیامبرش آيه تطهیر را نازل فرمود و (در آن هنگام) علي، حسن، حسين و فاطمه عليهم السلام حضور داشتند. پيامبر اكرم آنها را در خانه ام سلمه زير «كساء» قرار داد و سپس فرمود: خدايا، همانا براي هر پيامبري اهلي و خانداني است و اينان اهل بيت و خاندان من هستند. ام سلمه گفت: آيا من از اهل بيت تو نيستم؟ پيامبر فرمود: تو بر خير هستي ولي اينان اهل بيت و خاندان من هستند. (کلينى محمد بن يعقوب، الکافي، مصحح: دارالحدیث، قم، چاپ اول، 1429ق، جلد 1، ص287. )
در آمدن در زیر کساء
در خبرها تصریح دارند که پیامبر بارها «پنج نور پاک» را زیر عبای خود گرد آورده، سپس آیه تطهیر را تلاوت فرموده است. این روایات را طبری و سیوطی _ با اندکی تفاوت در مضمون _ در کتاب‌های خود آورده‌اند که یکی از آنها به عنوان نمونه ذکر می‌شود: «اُمّ سلمه می‌گوید: پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین در خانه من بودند. برایش خربزه‌ای تهیه کردم. آن را خوردند و خوابیدند. پیامبر عبا و تن‌پوش مخصوص خود را روی آنان کشید و فرمود: «خداوندا! اینها اهل بیت منند. از آنان نا پاکی و پلیدی را دور گردان و آنان را پاکیزه کن»
معرفی اهل بیت توسط پیامبر
در خبر های متعدد آمده است که پیامبر اکرم هر روز به هنگام دمیدن صبح به در خانه حضرت فاطمه می‌رفت و آنها را به نماز فرا می‌خواند و آیه تطهیر را تلاوت می‌فرمود (سیزده روایت از این روایات در (سبحانی، جعفر، ۱۴۲۰ ه. ق، اهل البیت؛ سماتهم و حقوقهم فی القرآن الکریم، قم: موسسه الامام الصادق، ص. ۲۸ تا ۳۳) ذکر گردیده است و منابع دیگری نیز برای مطالعه و پژوهش معرفی شده است.
