علت و دلیل نام گذاری حضرت فاطمه به فاطمه سلام الله علیها

در طول قرون و اعصار نامهاي انسانها، بخاطر تفاوت لغت و زبانشان با یکدیگر متفاوت شده است. گاهی میان نام و آنچه که آن نام بر آن برگزیده شده است تناسب و سازگاري وجود دارد و گاه وجود ندارد. گاهی نام در فرهنگ واژه ها داراي مفهوم است و گاه نامفهوم و بی معناست و بدون توجه به ریشه لغوي ساخته و پرداخته شده است.

از دیدگاه دوستان خدا و بندگان شایسته ي او، نام و نامگذاري از اهمیت ویژه اي برخوردار است و این اهمیت و بهاء دادن کاري است درست و بجا، چرا که هر انسانی به نام و نشان خود خوانده می شود.

با این بیان میان نام شایسته و نیکو، با نام زشت و ناهنجار تفاوت روشنی خواهد بود همانگونه که واکنش دارنده ي نام خوب و زیبا با دارنده ي نام زشت، و نیز واکنش شنونده ي این دو گونه نام و نشان، با یکدیگر قابل مقایسه نیست .

 بر این اساس است که همسر عمران هنگامی که دختري شایسته بدنیا می آورد، میگوید: من نام او را مریم برگزیدم .

« وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ » (آیه 36 سوره آل عمران)

و خدا براي پیامبرش حضرت یحیی پیش از آنکه نطفه اش در قرارگاه خود قرار گیرد این نام نیکو را برمیگزیند چرا که حضرت زکریا از پروردگارش فرزند شایسته و نیکو میخواهد و نیایشگرانه به بارگاه خدا روي می آورد که  ، پروردگارا! تو در پرتو قدرت و از نزد خود فرزند و جانشینی به من ارزانی دار که از من و خاندان یعقوب ارث برد و او را،

پروردگارا! پسندیده و مورد رضایت خویش قرار ده. (ما به او وحی فرستادیم که) اي ذکریا! ما تو را به داشتن پسري مژده میدهیم که نامش یحیی است و پیش از این همنامی براي او قرار نداده ایم .

« فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا  . يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ ۖ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا » (بخشی از آیه ۵ و ۶ سوره مریم)

« يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَىٰ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا » (آیه ۷ سوره مریم)

آري اگر شما خواننده ي گرامی به این آیه ي شریفه، نیک بیاندیشی که میفرماید: « لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا » ما پیش از این، همنامی براي او قرار نداده ایم،آنگاه برایت روشن خواهد شد که گزینش نام هاي دوستان و برگزیدگان بارگاه خدا از جانب خود اوست و هموست که گزینش نام براي آنان را خود به عهده میگیرد و این کار خطیر را به پدر و مادر آنان وا نمیگذارد. پس از دریافت این واقعیت از قرآن کریم، اینک به همراه من بیا تا انبوه روایاتی را که بیانگر نام مقدس حضرت فاطمه علیهاالسلام هستند و نیز دلیل گزینش این نام جاودانه را براي دخت سرفراز پیامبر (صلی الله علیه و آله)  را بیان میکنند با هم بنگریم .

 این گزینش نام، به دلائل و تناسب هایی بوده است و نه بدون برنامه، یا تنها بخاطر خوشایند و زیبا بودن این نام پرشکوه وپرمعنا. واقعیت این است که در این نامگذاري تناسب و هماهنگی کامل میان نام و صاحب آن در نظر گرفته شده است و نام بطورکامل نشانگر و ترسیم کننده ي دارنده ي آن است.  امام صادق علیهالسلام در این مورد میفرماید:

 فاطمه علیهاالسلام در بارگاه خدا داراي نه نام است که عبارت اند از :

« فاطمه »، « صدیقه » ، « مبارکه »، « طاهره » ،« زکیه »  ،« مرضیه » ،« راضیه »  ، « محدثه » و « زهراء »

لفاطمۀ تسعۀ اسماء عندالله عزوجل:

 ۱- فاطمۀ ۲- والصدیقۀ ۳- والمبارکۀ ۴- والطاهرة ۵- والزکیۀ ۶- والراضیۀ ۷- والمرضیۀ -۸ والمحدثۀ ۹- والزهراء .  (بحارالانوار جلد ۴۳ صفحه ۱۰)

فاطمه (سلام الله علیها)

روایات گوناگونی در مورد نامگذاري آن حضرت به این نام مبارك رسیده است که ما پیش از ترسیم این روایات خاطرنشان میسازیم که که؛ نام مقدس فاطمه از واژه ی فطم که به معناي بریدن و جدا کردن است، برگرفته شده است.

• پیروان او از آتش در امان داشته شده اند

ششمین امام نور از پدران گرانمایه اش و آنان از پیامبر گرامی آورده اند که فرمود:

« اءن جبرئیل قال له:… سمیت فاطمۀ، فی الارض، (لانها) فطمت شیعتها من النار .» (بحارالانوار . جلد ۴۳ . صفحه ۱۸)

فرشته ي وحی به او پیام آورد که: این دخت گرانمایه در زمین فاطمه نامگذاري شد، چرا که که پیروان راستین او از آتش دوزخ در امان داشته شده اند.

• خدا، او و پیروانش را از آتش در امان داشته است

هشتمین امام نور از پدران گرانقدرش و آنان از پیامبر آورده اند که فرمود:

« یا فاطمۀ اتدرین لم سمیت فاطمۀ؟ قال علی علیه السلام: لم سمیت؟ قال: لانها فطمت هی و شیعتها من النار.» (بحارالانوار جلد ۴۳ صفحه ۱۴ . ذخـائرالعقبی صفحه ۲۶ چاپ قاهره . ینابیع الموده صفحه ۱۹۴)

 فاطمه جان! می دانی چرا به این نام، نامگذاري شده اي؟ امیر مومنان پرسید: چرا؟

فرمود: بدان دلیل که او و پیروان راستینش از آتش دوزخ در امان داشته شده اند.

و نیز فرمود: «سمیت فاطمۀ لان الله فطمها و ذریتها من النار،  لقی الله منهم بالتوحید و الایمان بما جئت به.» (بحارالانوار جلد ۴۳)

 او فاطمه نامیده شده چرا که خداي جهان آفرین او و هر کدام از نسل پاکش که خداي را با توحید گرایی و ایمان به آنچه من آورده ام، دیدار کند، همه را از آتش در  امان داشته است.

 و نیز از پیامبر آورده اند که فرمود:

« انما سمیت ابنتی فاطمۀ، لان الله فطمها و ذریتها و محبیها عن النار.» (ینابیع الموده صفحه ۳۹۷ چاپ استانبول. )

 دخترم فاطمه تنها بدین جهت به این نام مقدس نامیده شد که خدا او و نسل پاك و دوستداران واقعیش را از آتش دوزخ در امان داشت.

و نیز از پنجمین امام نور آورده اند که فرمود: در روز رستاخیز فاطمه علیهاالسلام بر نزدیک درب دوزخ می ایستد و نیایشگرانه رو به آسمان میگوید:

الهی و سیدي، سمیتنی فاطمۀ،… (بحارالانوار جلد ۴۳ صفحه ۱۵) .

 خداي من! سالار من! شما نام مرا فاطمه برگزیدي و به مهر خویش مرا و دوستداران نسل مرا از آتش در امان داشتی.  بار خدایا! وعده ي تو حق است و تویی که در وعده هایت تخلف نمی ورزي.

از جانب خدا ندا میرسد که: هان اي فاطمه! درست گفتی، من تو را بدین نام نامگذاري کردم و تو و دوستداران تو و نسل تو را که ولایت تو و نسل تو را داشته باشند همه را از آتش دوزخ در امان داشتهام. درست می گویی، وعده ام حق است و من در وعده هاي خویش تخلف نمی ورزم …

• او را از هر ناپسندي در امان داشت

از امام صادق(علیه السلام) است که فرمود: آیا می دانید مفهوم واژه ي فاطمه چیست ؟

یکی از شاگردان آن حضرت می گوید، گفتم: سرورم بفرمایید چیست؟ فرمود: یعنی او از بدیها و ناپسندیها جدا شده است.

آنگاه فرمود:اگر امیر مومنان با او پیمان زندگی مشترك امضاء نمیکرد، از آدم گرفته تا روز رستاخیز، در کران تا کران زمین همتا و همشانی براي او پیدا نمی شد.

گفتنی است که این روایت را گروهی از دانشمندان و محدثان اهل سنت از جمله : این شیرویه دیلمی از جناب ام سلمه آن بانوي باشخصیت آورده است که میگوید :

پیامبر فرمود اگر خدا علی(علیه السلام) را نیافریده بود برای فاطمه(علیها السلام) هم شانی نبود . (این مطلب را خوارزمی در کتاب «مقتل الحسین» ترمذی در کتای «مناقب» مناوی در کتاب «کنوز الحقایق» و قندوزی در کتاب «ینابیع المودة» از «ام سلمه» و از «عباس» عموی پیامبر روایت کرده اند )

• برکت شناخت او

از ششمین امام نور آورده اند که: دخت فرزانه ي پیامبر فاطمه (علیهاالسلام)، بدان دلیل به این نام مبارك نامیده شد که آفرینش از شناخت و معرفت او برگرفته شده است . « و انما سمیت فاطمه لان الخلق فطموا عن معرفتها » (بحارالانوار جلد ۴۳ صفحه ۶۵ .)

• امتیاز او بر دیگران

از پنجمین امام نور حضرت باقر علیهالسلام آورده اند که فرمود: آنگاه که فاطمه علیهاالسلام ولادت یافت، خداوند به فرشته اي وحی فرمود که نام «فاطمه» را بر زبان پیامبر جاری سازد . از این رو پیامبر گرامی به خواست خدا نام گرانمایه ي او را «فاطمه» نهاد. سپس خدا به آن بانوي بافضیلت فرمود: من به وسیله ي دانش و بینش، تو را از دیگر بندگان جدا ساخته و بر همه ي آنان برتري بخشیدم و تو را پاك و پاکیزه ساختم.

آنگاه امام باقر علیهالسلام فرمود: به خداي سوگند که خدا این بانوي گرانمایه را بوسیله دانش و بینش از دیگران ممتاز ساخت و از همان عالم «ذر» او را پاك و پاکیزه قرار داد.

نوشته فوق برگرفته از کتاب «فاطمه زهرا سلام الله علیها از ولادت تا شهادت» نوشته علامه محقق سید محمد کاظم قزوینی به ترجمه جناب آقای علی کرمی است.