حضرت فاطمه زهرا در آیات قرآن کریم و روایات

ظاهر و باطن آیات قرآن

تمام آیات قرآن دارای ظاهر و باطنی هستند که پذیرش معنای باطنی به منزله انکار یا رد معنای ظاهری نیست و بالعکس؛ اما برای فهم معنای باطنی نیاز به تأویل داریم که البته طبق آیات قرآن، (سوره آل ‌عمران / آیه ۷) دانایان به تأویل، تنها خدا و ثابت‌قدمان (راسخون) در علم هستند.

حضرت زهرا در آیات قرآن

حضرت صدیقه کبری، در تأویل برخی از آیات قرآن ذکر شده است، آیات مربوط به سوره قدر، و آیه ۳ سوره دخان، نمونه‌ای از این آیات است، که روایات معصومین از «لیله» در این دو آیه تأویل به فاطمه زهرا، کرده‌اند؛ که این بیان نشان از «مقام نورانیّت» و بهره‌مندی تام آن حضرت از تجلیّات خدای متعال دارد. از جمله آیات دیگر که بانوی با عظمت از بطون آن آیه شمرده شده، آیه نور است که از آن حضرت تعبیر به چراغدان نور الهی شده است؛ طبق نقل مرحوم کلینی، امام صادق می‌فرماید مراد از «المشکاة» یا چراغدان در «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‏ مَثَلُ نُورِهِ‏ کَمِشْکاةٍ » فاطمه است، و مراد از «الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌ» این است که گویی فاطمه، ستاره درخشانی در میان زنان دنیا و زنان اهل بهشت است. این بطن از قرآن نشان از مظهریّت خدای تبارک و تعالی برای آن حضرت دارد، به این معنی که عالم بشریت به برکت وجود او موجود گشته است.

مقام مظهریت

جنبه مظهریت در برابر نور مطلق الهی، چیزی جز سایه و تاریکی نیست؛ از طرفی شب بودن آن حضرت جنبه خلقت بشری ایشان را مي‌رساند و چراغدان بودن آن حضرت، جنبه خلقت نوری آن حضرت را.

روایات درباره حضرت فاطمه زهرا و قرآن کریم

همانطور که روایتی از نبی گرامی اسلام، به خلقت نوری آن حوریه بهشتی اینچنین اشاره می‌کند:

خُلِقَ‏ نُورُ فَاطِمَةَ  قَبْلَ أَنْ تُخْلَقَ الْأَرْضُ وَ السَّمَاء
«نور فاطمه قبل از خلقت زمین و آسمان خلق شد».

در علم تفسیر و تفسیر روایی، با دو اصطلاح تقریباً مشابه جری و تطبیق مواجه هستیم، که «تطبیق» به معنی حمل مفاهیم آیات بر مصادیق خارجی است. و «جری» به معنی جاری کردن حکم یک مصداق مذکور در قرآن به مصادیق نوپدید و نا پیداست.

از جمله روایاتی که در آن، حضرت صدیقه کبری، به عنوان مصداق بارز آیات قرآن بیان شده است، آیات شریفه سوره مطففین است که امام باقر، در تفسیر آیات «کَلاَّ إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفی‏ عِلِّیِّینَ … یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ»؛ می‌فرماید:
«هُوَ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ‏»؛ یعنی مراد از مقربون درگاه الهی، رسول الله، علی، فاطمه، حسن و حسین، هستند.

روایاتی از معصومین دلالت بر «جری» آیات بر صدیقه طاهره دارد، در روایتی از نبی گرامی اسلام، بعد از ذکر این مطلب که حضرت مریم، تنها سیده زنان عالمیان زمان خویش بود، می‌فرماید:
«اما دخترم فاطمه سیده زنان عالمیان از اول تا آخر است و در حالی که در عبادتگاهش [به نماز] می ایستد، هفتاد هزار فرشته از ملائکه مقرّب درگاه الهی به او سلام و درود گفته، و همان گونه که مریم را ندا کردند، وی را ندا کرده و می گویند: ای فاطمه، «خداوند تو را برگزید و مطهّر و پاکیزه نمود، و بر زنان عالم اختیار کرده».

در روایتی دیگر از امام صادق، ادامه خطاب فرشتگان به فاطمه را اینچنین نقل می‌فرماید:
«ای فاطمه، «در پیشگاه پروردگارت فروتنی نما و سجده به جای آور، و با رکوع کنندگان رکوع کن.» به این ترتیب، فاطمه و ملائکه با یکدیگر گفتگو می‌کردند».

حضرت فاطمه الگوی اجتماعی قرآن

زندگی اجتماعی آن حضرت را می‌توان تفسیر آیه « أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّدا»، دانست که مؤمنان را انسان‌ هایی شدید در برابر کفار و مهربان در میان خودی ‌ها معرفی می‌کند؛ همچنان که در زندگی فاطمه زهرا، می‌بینیم چون مي‌خواهد دعا کند، همسایگان و نزدیکان را بر خود مقدم مي‌دارد و دوام رکوع و سجود دارد. و به زمان مقابله با دشمن تیغ زبان را بر قلب سنگی دشمن وارد می‌کند.