امروز سیزدهم جمادی الاول و بنا بر بعضی اقوال تاریخ، مصادف با روز شهادت بانوی اول جهان اسلام و اسوه حسنه الهی است ،
لذا توجه و پرداختن به سخنان حزن انگیز جوانی که بر اثر رفتار ظالمانه، در حال سفر به دیار باقی است، و ملتی را عزادار خود میسازد، می تواند زوایایی از تاریکی های اذهان ما را روشن نماید،
سخت است بر ما شنیدن سخنان جانکاه اسوه ای که بهترین خلق عالم است و باید در مصائب زود رفتنش گریه ها سردهیم و زانوی غم به بغل گیریم،
کاش تاریخ می توانست چنین یادگارانی را به تعداد نشانمان دهد ، ولی باید به این حقیقت اذعان کرد که او یگانه بود و دوران نتوانست دیگری بیافریند،
از این وجود نازنین دو وصیت ذیلا آورده می شود، یکی نقل شفاهی ایشان به همسر مهربان و پیشوای بزرگ جهان، امیرالمؤمنین علی است، که روات مختلف از ایشان آورده اند و دیگری وصیت مکتوب حضرت است که آنهم راهگشای مسیر است،
به لحاظ اهمیت سخنان آخر عمر این بانوی بزرگ ابتدا می کنیم به نقل روایات مذکور؛
الف ) وصیت شفاهی حضرت زهرا سلام الله علیها؛
در خبر است که علی علیه السلام به هنگام وصیت دختر پیامبر خدا فرمود: به خدا مصيبت رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله را براى من تجديد كردى و مرگ و فقدان تو بر من بسيار بزرگ است. “فانا لله و انا اليه راجعون”! آه! كه چه مصيبت دردناك و جانسوز و غم انگيزى است! مصيبتى كه به خدا سوگند جبران پذير نخواهد بود!
دنباله حديث اين گونه است كه در اينجا هر دو گريان شده و لختى گريستند آن گاه امیرالمؤمنین سر فاطمه را برداشته به سينه چسبانيد و بدو فرمود: هر وصيتى دارى بنما كه من آن را انجام خواهم داد.
این وصیت در آخرین ساعات واپسین عمر مطرح شده است و فرازهای مختلفی دارد.
۱ – زمان کوچ و خداحافظی فرا رسیده است!
قالت: یا اَبَاالْحَسَنِ لَمْ یَبْقَ لِی اِلاّ رَمَقٌ مِنَ اَلْحَیاةِ وَ حَانَ زَمانُ الرَّحِیلِ وَالْوِداعِ فَاسْتَمِعْ کَلامِی فَاِنَّکَ لا تَسْمَعُ بَْعدَ ذلِکَ صَوْتَ فاطِمَةَ أبَداً اوُصیکَ یَا اَبَاالْحَسَنِ اَنْ لا تَنْسَانِی وَ تَزُورَنی بَعدَ مَمَاتِی؛
ای اباالحسن! برای من لحظه ای بیش از زندگانی نمانده است و زمان کوچ و خداحافظی فرارسیده است. سخنان مرا بشنو؛ زیرا پس از این صدای فاطمه را هرگز نخواهی شنید. ای اباالحسن! تو را وصیّت می کنم که مرا فراموش نکنی و پس از وفات من همواره مرا زیارت کنی،
(کتاب زهرة الریاض کوکب الدّری، جلد ۱، صفحه ۲۵۳)
۲ – یا علی، خودت متولی امور باش! ؛
همچنین حضرت زهرا در کلمات ارزشمند دیگری، به امام علی وصیّت فرمود که:
اِذا اَنَا مِتُّ فَتَوَلَّ اَنْتَ غُسْلِی وَ جَهِّزْنِی وَ صَلِّ عَلَیَّ وَ اَنْزِلْنِی قَبْرِی وَ ألْحِدْنِی وَ سَوِّ التُّرابَ عَلَیَّ وَ اجْلِسْ عِنْدَ رَأسِی قَبالَةَ وَجْهِی فَاَکْثِرْ مِنْ تِلاوَةِ وَالدُّعَاءِ فَاِنَّها ساعَةٌ یَحْتاجُ الْمیِّتُ فیِها اِلی اُنْسِ الاَحْیاءِ وَ اَنَا اَسْتَوْدِعُکَ اللهَ تَعَالی وَ اُوصیِکَ فِی وَلَدیِ خَیْراً؛
وقتی وفات کردم تو غسل و کفن مرا به عهده گیر، و بر من نماز بگزار، و مرا درون قبر گذاشته، دفنم کن و خاک را بر روی قبر من ریخته، سپس هموار ساز و بر بالینم رو به روی صورت من بنشین و زیاد قرآن بخوان و دعا کن؛ زیرا در چنین لحظه هایی مردگان به انس گرفتن با زندگان نیاز دارند. من تو را به خدا می سپارم و درباره فرزندانم سفارش نیکوکاری دارم،
(بحارالانوار ، جلد ۷۹، صفحه ۲۷)
۳ – آنان را آگاه مساز!
حضرت زهرا در تداوم مبارزات منفی علیه کودتاگران سقیفه، به امام علی وصیت کرد؛
اِنِّی اُوصیِکَ اَنْ لایَلِیَ غُسْلِی وَ کَفَنِی سِواکَ وَ اِذا اَنَا مِتُّ فَادْفِنِّی لَیْلاً وَ لا تُؤذِّنَّنَ بِی اَحَداً، وَ لا تُؤذِنَنَّ بِی اَبَابَکْرِ وَ عُمَرَ وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ رَسولِ اللهِ(ص) اَنْ لا یُصَلِّیَ عَلَیَّ اَبُوبَکْرٍ وَ لا عُمَرُ؛
همانا من تو را وصیت می کنم که غسل و کفن کردن مرا کسی غیر از تو انجام ندهد و وقتی وفات کردم، مرا شب دفن کن و هیچ کس را خبر نکن و ابوبکر و عمر را نیز مطّلع نساز و تو را سوگند می دهم به حق رسول خدا(ص) که ابوبکر و عمر بر جنازه من نماز نخوانند.
(روضة الواعظین ذکر حدیثاً فی مرض فاطمه، صفحه ۱۳۰ ، و
کشف الغمة ، جلد ۲، صفحه ۶۸)
۴ – کسی را از مرگم خبر نکن!
امام صادق علیه السلام نقل فرمود که؛
حضرت زهرا سلام الله علیها در لحظه های آخر زندگی خطاب به علی علیه السلام فرمود:
اِذا تَوَفَّیْتُ لا تُعْلِمْ اِلاّ اُمَّ سَلَمَةَ وَ اُمَّ اُیْمَنَ وَ فِضَّةَ وَ مِنَ الرِّجالِ اَبْنَیَّ وَ الْعَبّاسَ وَ سَلْمانَ وَ عَمّاراً وَ المِقْدادُ وَ اَبّاذَرَ وَ حُذَیْفَةَ وَ لا تُدْفِنِّی اِلاّ لَیْلاً وَ لا تُعْلِمْ قَبْرِی اَحَداً؛
وقتی وفات کردم به هیچ کس اطلاع نده، جز اینکه از زنان به امّ سلمه و امّ ایمن و فضّه، و از مردان به دو فرزندم حسن و حسین و عبّاس و سلمان و عمّار و مقدار و اباذر و حذیفه خبر ده. مرا دفن نکن، مگر در شب و قبر مرا به هیچ کس اطلاع نده تا مخفی بماند.
(دلائل الامامة طبری، ص۴۴، و بحار الانوار، جلد ۷۸، صفحه ۳۱۰)
۵ – هیچ کس را بر جنازه ام راه ندهید!
حضرت زهرا سلام الله علیها به اسماء بنت عمیس فرمود:
یا اَسْماءُ اِذا مِتُّ فَاغْسِلْینِی اَنْتِ وَ عَلِیُّ بْنُ اَبِی طالِبٍ(ع) وَ لا تُدْخِلِْی عَلَیَّ اَحَداً؛
ای اسماء، وقتی من از دنیا رفتم، تو و علی مرا غسل دهید و هیچ کس را در کنار جنازه من راه ندهید،
(ذخائر العقبی، صفحه ۵۳)
۶ – دشمن من و رسول خدا را آگاه مکن!
همچنین آن حضرت خطاب به امیرالمؤمنین فرمود:
اُوصِیکَ اَنْ لایَشْهَدَ اَحَدٌ جِِنازَتِی مِنْ هؤلاءِ الَّذینَ ظَلَمونِی وَ اَخَذوا حَقِّی فَاِنَّهُمْ عَدُوِّی وَ عَدُوُّ رَسولِ اللهِ وَ لا تَتْرُکْ اَنْ یُصَلِّیَ عَلَیَّ اَحَدٌ مِنْهُمْ وَ لا مِنْ اَتْباعِهِمْ وَ ادْفِنِّی فِی الَّیْلِ اِذا هَدَأت الْعُیُونُ وَ نَامَتِ الاَبْصارُ؛
[ای علی] تو را وصیت می کنم هیچ یک از آنان که به من ظلم روا داشتند و حق مرا غصب کردند، نباید در تشییع جنازه من شرکت کنند؛ زیرا آنها دشمنان من و دشمنان رسول خدا هستند و اجازه نده که فردی از آنها و پیروانشان بر من نماز بگزارد. مرا شب دفن کن، آن هنگام که چشم ها آرام گرفته و دیده ها به خواب فرو رفته باشند،(بحارالانوار، جلد ۴۳، صفحه ۲۰۹؛ جلد ۷۸، صفحه ۲۵۳؛ جلد ۲۸، صفحه ۳۰۴)
ب ) وصیت مکتوب حضرت زهرا سلام الله علیها؛
در نقلى هم آمده كه فاطمه سلام الله علیها وصاياى خود را در رقعه‌اى نوشته و زير سرش نهاده بود و چون از دنيا رفت، على علیه السلام آن رقعه را بيرون آورد و جملات زير را در آن مشاهده كرد:
“بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
هَذَا مَا أَوْصَتْ بهِ فَاطِمَةُ بنْتُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله
أَوْصَتْ وَ هِيَ تَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ يَا عَلِيُّ أَنَا فَاطِمَةُ بنْتُ مُحَمَّدٍ زَوَّجَنِيَ اللَّهُ مِنْكَ لِأَكُونَ لَكَ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ أَنْتَ أَوْلَى بي مِنْ غَيْرِي حَنِّطْنِي وَ غَسِّلْنِي وَ كَفِّنِّي باللَّيْلِ وَ صَلِّ عَلَيَّ وَ ادْفِنِّي باللَّيْلِ وَ لَا تُعْلِمْ أَحَداً وَ أَسْتَوْدِعُكَ اللَّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَى وُلْدِيَ السَّلَامَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ”،
به نام خداى بخشاينده و مهربان،
اين است آنچه دختر رسول خدا بدان وصيت مى‌كند؛
و اين وصيت را در حالى مى‌كند كه گواهى مى‌دهد معبودى جز خداى يكتا نيست، و گواهى مى‌دهد محمد بنده و رسول اوست، و گواهى مى‌دهد كه بهشت حق است، و جهنم حق است، و قيامت خواهد آمد و هيچ گونه شكى در آن نيست، و گواهى مى‌دهد كه خداى تعالى هر كس را كه در گورهاست مبعوث و زنده خواهد كرد. اى على منم فاطمه دختر محمد كه خداى تعالى مرا به ازدواج تو در آورد تا در دنيا و آخرت از آن تو باشم، و تو در انجام كارهاى من سزاوارتر از ديگران هستى! كار حنوط و غسل و كفن مرا در شب انجام ده، و بر من نماز بخوان و شبانه مرا دفن كن، و كسى را خبر نكن، تو را به خدا مى‌سپارم، و بر فرزندان خود تا روز قيامت‌سلام مى‌رسانم. (بحار الانوار، جلد ۴۳، صفحه ۲۱۴)
