حدیث قدسی سلسله الذهب
سفر امام علی بن موسی الرضا عليه‌السلام به ايران و عبور و توقف ايشان در شهرهای مختلف ايران (200- 201قمری)، ولايتعهدی ايشان توسط مأمون در سال 201 قمری، مناظره های علمی علنی و موفق آن حضرت با دانشمندان ديگر مذاهب و سرانجام شهادت ايشان و مدفون شدنشان در ایران در سال 203 قمری در توجه مردم به آن حضرت و گرايش ايرانيان به تشيع و محبت اهل بيت عليهم‌السلام، از آن زمان تاکنون نقش بسزايی داشته است. این نقش به قدری پررنگ است که برخی از مستشرقان معاصر مانند اندرو.جی نیومن آن را تأیید کرده و نقل می‌کند:
«این مسیر پر پیچ و خم (مدینه تا مرو) و اقامت دو ساله امام در خراسان فرصت های بیشتری برای تماس مستقیم و غیرمستقیم با هواداران ایجاد کرد و منجر به افزایش تعداد مومنان (شیعیان) شد.»
رسول جعفریان، تاریخ پژوهان معاصر نیز چنین می‌گوید:
« به هر روی در بحث تاریخ تشیع در ایران یکی از نکات غیر قابل انکار، آمدن امام رضا علیه‌السلام به ایران است. توجه به حفظ آثار برجای مانده از مسیر امام در شهرها و مناطقی که به نحوی محل استقرار امام بوده، نشان از علاقه ویژه شیعی در میان مردم است.»
همچنین او در ادامه بحث نسبتا مفصّلی در رابطه با 26 مکان که محل استقرار امام رضا علیه‌السلام در سفرشان به مرو بوده، آورده است. این اماکن اعم از قدمگاه، استراحتگاه یا محل نماز حضرت رضا علیه‌السلام بوده‌اند.
مهم این است که چنین اماکنی از ابتدای قرن دوم هجری تا هم اکنون در طول سال‌ها فراز و نشیب تاریخی همچنان توسط مردم به عنوان مکان‌های متبرّک و مقدّسی شناخته و نگهداری شده اند و این مسئله اولاً از بهترین دلایل عشق و علاقه مردم ایران به اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله از جمله امام رضا علیه‌السلام است و ثانیاً نشانگر ظرفیت بالای مردم ایران برای پذیرش مذهب تشیع است.
حديث سلسلة الذَّهَب
حديث معروف به سلسلة الذَّهَب که امام هشتم شيعيان در مسافرت به مرو در شهر نيشابور بيان فرمودند، تأثير بسيار مهمی در ترويج اسلام ناب يعني تشيع داشت. نكته مهم در اين حديث درخواست محدثان نيشابور از امام رضا عليه‌السلام برای نقل حديث است كه نشان از اعتبار، وثاقت و محبوبيت آن حضرت در بين مردم (شيعه و سنی) نيشابور دارد. آن حضرت در حالی كه سوار بر محمل شتر بودند، از پدران خويش از رسول خدا از جبرائیل از میکائیل از اسرافیل و از قول خدای تعالی فرمودند:
«لا إلهَ إلاّ اللّهُ» حِصْنی، فمَنْ دَخلَ حِصْنی أمِنَ مِن عَذابی. فلمَّا مَرَّتِ الرّاحِلَـةُ نادانا: بِشُروطِها! و أنا مِن شُروطِها.
لا اله الا الله دژ محكم من است، پس هر كس داخل دژ محكم من شود، از عذاب من در امان است. پس از آنكه كاروان حركت كرد، به ما فرمود: (البته) همراه با شرائطش كه من نيز از شرائط آن (در امان بودن) هستم.
امام رضا عليه‌السلام با بيان جمله «بِشُروطِها و أنا مِن شُروطِها» اين حقيقت را در قلوب مردم جای دادند كه روح اسلام و توحيد، ولايت اهل بيت عليهم‌السلام است و رسيدن به حقایق اسلامی جز با پيروی از ائمه اطهار عليهم‌السلام ممكن نيست. اين بيان امام عليه‌السلام در واقع همان عصاره مكتب ناب تشيع است كه امام هشتم عليه‌السلام مبلّغ آن در ميان ايرانيان بودند.
همچنین واضح است منظور فقط ولایت شخصی امام رضا علیه‌السلام نیست بلکه مقصود ولایت همه ائمّه اثنی عشر علیهم‌السلام که اول آنان ولایت علی علیه‌السلام و آخرش ولایت حضرت بقیّه الله الاعظم روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء می‌باشد. پس آنجا که فرمود «لا اله الا الله حصنی» یعنی این حصن آن وقت محکم است که شامل ولایت باشد و بدون ولایت، استحکامی ندارد و حفظ توحید و شرط قبولی تمام اعمال، ولایت است و بس.
