قسمت دوم
دوران امامت علی ابن موسی الرضا علیه السلام با سه خلیفهٔ عباسی شامل هارون ، و دو پسرش ؛ امین و مأمون مقارن بود .ایشان در این دوران ، در پاسخ به جریان‌های انحرافی اعتقادات اسلامی و تثبیت مذهب امامیه قیام نمودند ، و با مناظرات با بزرگان دیگر ادیان و فرق مختلف و اندیشه های اعتقادی ، سعی در کاهش گسترش فکری فرقه‌های باطل کلامی و نوظهور بودند .
ب)
مأمون فکر می کرد برای جلو گیری و مهار گسترش قیام‌های شیعی و پیروزی بر این شورش ها ، و مهمتر حذف کامل اعتقادات شیعی در مورد غصب خلافت ، علی بن موسی الرضا را در حکومت دخیل کند و به همین منظور مقام ولایتعهدی خویش را به عهدهٔ او گذاشت . هرچند امام هشتم ، نسبت به پذیرش منصب ولایتعهدی استنکاف نمود ، اما مأمون او را در سال ۲۰۰ ه.ق به مرو ، پایتخت خود ، احضار کرد .
این رویداد که مهمترین فصل تاریخی حیات شیعیان است ، در سال ۲۰۱ ه.ق صورت پذیرفت.
ج)
در طول مسیر، اتفاقات فراوانی از کاروان علی بن موسی علیه السلام گزارش شده است که یکی از پررنگ‌ترین آنها ، استماع و استنساخ حدیث سلسلة‌الذهب توسط اهالی نیشابور است . امام هشتم در طول مسیر حرکتش به مرو ، به ایراد سخنرانی ، گفتگو و ملاقات با شیعیان خویش ، و اعتراض به احضارش به مرو پرداخت .
د)
پس از این انتصاب ، خاندان عباسیان حاضر در بغداد که غالباً از جناح مخالف مأمون محسوب می‌شدند ، اقدامات مأمون را نگران‌کننده دانستند و سرانجام مأمون را از خلافت عزل کردند و ابراهیم بن مهدی را به خلافت برگزیدند . مأمون برای دفاع از خود ، به همراه علی بن موسی الرضا علیه السلام عزم بغداد کرد .
ه ( با رسیدن کاروان مأمون به سرخس ، وزیرش فضل بن سهل توسط تعدادی از سران لشکر او ترور شد و دو روز بعد وقتی کاروان مأمون به توس رسید ، امام هشتم علیه السلام با سم مهلکی بیمار شد و مسموم و شهید گردید .
و)
بسیاری از منابع ، قتل وزیر و مرگ ولیعهد مأمون در این فاصله زمانی کوتاه را نشانه توطئه مأمون دانسته‌اند . منابع شیعی و بسیاری از منابع اهل سنت به صراحت مرگ علی بن موسی الرضا علیه السلام را مسمومیت بر اثر زهر گزارش نموده‌اند ؛ هر چند در منابع اهل سنت دربارهٔ شخص قاتل ، اختلافاتی وجود دارد ، اما منابع شیعی مأمون را مسئول این ترور دانسته‌اند . در نهایت این امام همام در یکی از روستاهای توس به نام سناباد به خاک سپرده شد.
ز)
در مدفن ایشان ، بعدها حرمی احداث شد و شهری پیرامون پدید آمد که مشهد(محل شهادت) نامیده شد . اکنون سالانه میلیون‌ها زائر مسلمان از ایران و سایر کشورها از این محل کسب نور می کنند و ان را محل سکینه قلبی خود می دانند.
