غدیریه

مقدمه:

در ایام غدیر سال 1402 هجری خورشیدی، تلاش داریم تا یاد و خاطره خود را از اتفاق بزرگ تاریخ اسلام را دوباره تجدید و زنده سازیم و آن وقایع مهم را برای نسل امروزین بازگو نماییم، تا ضمن قدردانی از خداوند متعال که ما را از این نعمت بزرگ بشری برخوردار ساخته است داشته باشیم و هم تقدیر و تشکری از مولا و سرور خود امیرالمومنین ابراز نماییم.

بدین منظور از آغاز ماه ذیحجه روزانه در یک موضوع مختصرا به بحث می نشینیم و در پیرامون یک وجه از واقعه غدیر مطالبی را به شکل نوشتار تقدیم می داریم، از تذکرات دوستانه بی نیاز نیستیم و دست یکایک شما عزیزان خرد ورز را می فشاریم و سپاس گوی توجه تان هستیم.

غدیریه

در برکه ای کوچک به نام خم که ناحیه ای میان مکه و مدینه است پیامبر اسلام، در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۰ هجری قمری، برابر با ۲۸ اسفند سال ۱۰ خورشیدی، علی بن ابی طالب را «مولای» مؤمنان اعلام کرد. سالروز این واقعه در میان مسلمانان به غدیریه شهرت دارد.

پیامبر اسلام، در بازگشت از آخرین حج خود همه مسلمانانی را که در حج شرکت داشتند در غدیر خم جمع و خطبه‌ای ایراد کرد که عبارت معروف مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه (هرکه من مولای اویم پس علی مولای اوست) قسمتی از آن است. ولی یا مولا به معنای سرپرست و صاحب اختیار می باشد. وقوع این رخداد و بیان سخنان با تفاوت‌هایی در عبارات حدیث متواتر مورد قبول بین شیعه و سنی می‌باشد. شیعیان معتقدند که پیامبر در آنجا علی بن ابی طالب را به‌عنوان وصی و برادر و جانشین خود از جانب الله معرفی کرد. اهل سنت این حدیث را به اشکال مختصر منتشر کرده اند و در کتاب های حدیثی، تفسیر قرآن، تاریخی و سیره نبوی آورده اند که با تمامی اختصار های آن به واقعه مزبور دلالت می نماید.

در ۱۸ ذیحجه سال دهم هجری در زمان بازگشت از حجةالوداع، پیامبر در محلی به نام غدیر خم توقف کرد تا همراهانش گرد او آیند. به دلیل گرمای هوا، منبر سایه‌بان‌داری برای او ساختند. سپس بالای آن رفته و خطبه ای ایراد کرد و بعد از آن علی را فراخواند و دست او را گرفت. بعد از حجاج پرسید: ای مردم، آیا من از خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوارتر نیستم؟ مردم پاسخ دادند: آری، ای رسول خدا. پیامبر گفت: خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین‌ام و من به خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوار ترم. سپس پیامبر جمله معروف «هرکس که من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را بر زبان راند. پیامبر سه بار این جمله را تکرار کرد. در برخی روایات اهل سنت آمده است که پیامبر بلندتر جمله: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی را که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.» نیز روایت شده ‌است. سپس خطاب به مردم گفت: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند»

مسلمانان همواره روز غدیر را از عیدهای بزرگ می‌دانند و این روز در میان ایشان به عید غدیر معروف و مشهور است. در سال ۴۸۷ ه.ق به جهت میمنت این روز، بیعت با مستعلی بن مستنصر، از حاکمان مصر در روز عید غدیر خم صورت گرفت. (ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ ه.ش، جلد ۱، صفحه ۱۸۰). همچنین از اهل سنت روایت شده که هر کس روز ۱۸ ذی الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شصت ماه را برای او می‌نویسد.(خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ ه.ق، جلد ۸، صفحه ۲۸۴).

 بیان خطبه

پیامبر  اکرم پس از ادای نماز ظهر، خطبه‌ای ایراد کرد که به خطبه غدیر مشهور شد و در ضمن آن فرمود: «حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم و از شر نفس‌هایمان و زشتی‌های کردارمان، به او پناه می‌بریم… خداوند لطیف و خبیر مرا خبر داد که من به زودی (به سوی او) فرا خوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم نمود… من پیش از شما در کنار حوض (حوض کوثر) حاضر می‌گردم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید، پس بنگرید که پس از من چگونه درباره ثقلین رفتار می‌کنید؛ ثقل اکبر کتاب خداست… و ثقل دیگر، عترت من است…»

سپس رسول خدا، دست علی را بلند نمود تا مردم او را ببینند و فرمود:

«ای مردم، آیا من از خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوارتر نیستم؟ مردم پاسخ دادند: آری،‌ ای رسول خدا. حضرت فرمود: خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین‌ام و من به خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوار ترم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی را که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.» سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.» (عیاشی، کتاب التفسیر، ۱۳۸۰ ه.ق، جلد ۱، صفحه ۴) .

غدیر یک تفکر است

واقعه غدیر خم که در آخرین سال زندگی رسول گرامی اسلام رخ داد و در آن علی علیه السلام به جانشینی آن حضرت برگزیده شد، حادثه ای صرفا تاریخی نیست که فقط در کنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود. غدیر تنها نام یک سرزمین کوچک در اطراف مکه نیست؛ غدیر نمادی از یک تفکر است. نشانه ای از یک اندیشه و رویکرد است، غدیر، نشانه و رمزی است که از تداوم خط نبوت خبر می‌دهد. غدیر، نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه داران امامت است. آری، غدیر خم یک سرزمین نیست؛ چشمه‌ای است که تا پایان هستی می‌جوشد؛ کوثری است که فنا برنمی دارد؛ و افقی است بی کرانه و خورشیدی است عالم تاب.

بدون شک واقعه غدیر خم، نقش سرنوشت سازی در تعیین مسیر آینده اسلام داشته است. در این واقعه، پیامبر اسلام مهم‌ترین مأموریت دوران پیامبری خود را به انجام رساند؛ مأموریتی که انجام آن، به منزله رساندن پیام رسالت حضرت بود، و کوتاهی در مورد آن، به از بین رفتن زحمات چندین ساله ایشان می‌انجامید؛ چنان که خداوند متعالی در آیه ۶۷ سوره مائده می‌فرماید: «هان ‌ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت به تو نازل شده است، تبلیغ کن و اگر چنان نکنی، پیام و رسالت او را انجام نداده‌ای و خداوند تو را از مردم حفظ می‌فرماید».

غدیر و زیارت ولی

و هر سال در این عید سعید، شیعیان به سوی مرقد پیشوای بزرگ، امیرالمؤمنین، در نجف اشرف روانه می شوند، و جمعیتی که نزد قبر مقدس آن حضرت برای زیارت اجتماع می کنند از نیم میلیون کمتر نیست، که از هر ناحیه ای به آنجا وارد می شوند، تا عمق محبت و دوستی، و استحکام اعتقاد به پیشوای راستین شان امیرالمؤمنین، را نسبت به خویش تاکید کنند، و شرافت حضور نزد مقام مبارک وی را برای خود ثبت نمایند. آنها پراکنده نمی شوند تا ضریح مقدس را در بر گرفته و پیشوای خود را زیارت کنند، و بر او سلام داده، و چنانکه گویی آن حضرت در برابر آنها حاضر است به او تهنیت گویند، و زیارتی خوانند که از بعضی از ائمه اطهار وارد شده است که ضمن آن به موقعیت های ارزنده و سوابق عظیم حضرت در اسلام و جهاد و تلاش وی در تاسیس ارکان دین، و خدمت به پیامبر در روز غدیر به عنوان خلیفه پیامبر، گواهی داده می شود. و در حدیث شریف از حضرت امام رضا، روایت شده است، که فرمود: «هر کجا که باشی سعی کن که روز غدیر نزد قبر حضرت امیرالمؤمنین، حاضر شوی.