متکلمان و مباهله
آیه مباهله یکی از آیاتی است که متکلمین در استدلال به امامت امیرالمومنین بر آن استدلال کرده اند. قاضی عبدالجبار (متوفی ۴۱۵ ه.ق) از علمای اهل سنت در کتاب «المغنی فی ابواب التوحید و العدل» اشاره می کند که متکلمان به آیه مباهله بر امامت امیرالمومنین استدلال می کنند و بعد شروع می کند به رد استدلال متکلمان و در حین استدلال می گوید: «و فی شیوخنا من ذکر عن أصحاب الآثار أن علیا علیه السلام لم یکن فی المباهله؛ یعنی در بین اساتید ما که صاحب کتاب بودند، می گفتند : علی در جریان مباهله حضور نداشته است.( المغنی فی أبواب التوحید و العدل ؛ جلد ۲۰ ، بخش امامت۱ ؛ ص۱۴۲)
سید مرتضی رحمه الله (متوفی ۴۳۶ ه.ق) در کتاب گرانسنگ «الشافی فی الامامه» هنگامی که جواب های قاضی عبدالجبار را بر عدم دلالت این آیه شریفه بر امامت امیرالمومنین ردّ می کنند وقتی به عبارت ذکر شده از قاضی عبدالجبار می رسد، می فرمایند: « ما نمی دانیم مصنف به کدام یک از اساتیدشان که صاحب کتاب باشند اشاره دارد که گفته باشد امیرالمومنین در مباهله حضور نداشته اند و گمان نمی کنم کسی این ادعا را نیکو بشمارد.» ، ( الشافی فی الإمامة، جلد ۲، ص: ۲۵۵)
خطاب به قاضی عبدالجبار باید بگوئیم آن اساتید شما که می گویند امیرالمومنین در مباهله نبوده است، مگر صحیح مسلم را مطالعه نکردند که در نقل کلام سعد بن ابی وقاص علی را جزو کسانی دانسته که در جریان مباهله بوده است؟ علاوه بر مسلم بن حجاج صاحب کتاب صحیح مسلم که در نزد اهل سنت عِدل قرآن حساب می شود، سید بن طاووس شخصیت هایی را نام می برد که مورد قبول اهل سنت هستند و حضور امیرالمومنین در این واقعه را نقل کرده اند. سید بن طاووس می فرماید: این جریان را ثعلبی، مقاتل، کلبی، حافظ ابن مردویه، عبدالله بن عباس، جابر بن عبدالله انصاری، حسن بصری، شعبی، سدی و غیر از ایشان نقل کرده اند.
مرحوم سید بن طاووس پس از گزارش مفصّلی که از رویدادهای این روز بزرگ می آورد، در ضمن فصلی به عنوان «فصل فیما نذکره من فضل یوم المباهله من طریق المعقول» کرامت و معجزات مخصوص این روز را که عقل انسان با توجه به زوایای این واقعه عظیم به آنها می رسد برشمرده و می نویسد: «روز مباهله پیامبر اکرم با نصارای نجران، روز بزرگی بوده که در بر دارنده چندین معجزه و کرامت است از جمله:
۱. در این روز، خداوند جلّ جلاله برای اوّلین بار باب مباهله را که جدا کننده حق از باطل است، در آیین اسلام گشود. آن گاه که منکران برهان های روشن را نپذیرفتند.
۲. در این روز، سر بلندی خداوند و رسول او آشکار گردید، زیرا نصارای اهل کتاب وادار به پذیرش ذلّت، پرداخت جزیه وتسلیم فرمان و خواست نبوی شدند.
۳. روز مباهله روزی بود که سرا پرده های نیرو های الهی و قدرت نبوی برافراشته شد و افراد را فرا گرفت.
۴. روز مباهله روزی بود که رسول خدا از مقامات بلند و اختصاصی اهل بیت علیهم السلام پرده برداشت.
۵. روز مباهله روزی بود که خداوند این حقیقت را روشن ساخت که امام حسن و حسین با وجود خردسالی از اصحاب رسول خدا و کسانی که در راه رسالت جهاد کردند، برای مباهله شایسته تر و سزاوارترند.
۶. روز مباهله، روزی بود که خداوند این نکته را آشکار ساخت که دخت بزرگوار رسول خدا، حضرت فاطمه زهرا در مقام مباهله از پیروان و افراد شایسته و مورد عنایت رسول خدا شایسته تر است.
۷. روز مباهله روزی بود که خداوند این حقیقت را بیان کرد که مولا علی بن ابی طالب جان و نفس رسول خدا و از معدن ذات و صفات اوست. اراده خدا است و اگر چه این دو بزرگوار از لحاظ صورت و ظاهر با هم متفاوت هستند، اما در باطن و معنا در تمام فضیلت ها وحدت دارند.
۸. روز مباهله روزی بود که تا آن جا که ما از احادیث و روایات صحیح سراغ داریم هیچ روزی مشابه آن در تاریخ اسلام وجود ندارد.
۹. روز مباهله، روزی بود که زبان مدّعیان بسته شد و خداوند آشکار ساخت که اهل بیت از تمامی تقرّب جویندگان به او از راه اطاعت و عبادت، نزدیک او گرامی تر هستند.
۱۰. روز مباهله، روز تعیین «برهان صادقی» است که خداوند در آیات مقدّس قرآن بدان دستور داده است.
۱۱. روز مباهله برای تصدیق صاحب نبوّت از تحدّی و هماورد طلبی قرآن رساتر و دلالت آن از تحدّی رسول اکرم با قرآن آشکار تر است، زیرا مشرکان در برابر قرآن گفتند: «لو نشاء لقلنا مثل هذا؛ اگر می خواستیم ما نیز می توانستیم مشابه آن سخن را بگوییم».-اگرچه سخن آنان مدعا و بهتانی بیش نبود-اما نصارا در برابر مباهله اقدام به انکار آن نکردند و به خاطر ظهور حجّت و نشانه های نبوّت تسلیم شده و حاضر به مباهله نگشتند.
۱۲. در روز مباهله خداوند با روشن کردن برتری اهل بیت که به صفات الهی آراسته بودند، آتش جنگ را خاموش کرد و جان مسلمانان را از رنج جهاد نگاه داشت.
سیّد بن طاووس در پایان می نویسد: «روز مباهله، بزرگتر از آن است که ما بدان اشاراتی داشتیم، زیرا ما فقط بخشی از فضیلت های آن را که خداوند ما را بدان رهنمون شده بود، یادآور شدیم. بنابراین این روز یکی از بزرگ ترین روزهای بشارت و گرامی ترین روزهای نیک بختی است. از این رو شایسته است که در آن مجالس و محافلی برای تشکر از خداوند و ستایش او -جلّ جلاله- تشکیل گردد و نیز سزاوار است که در این روز به اندازه عزّت و سربلندی اهل بیت بدان توجه شده و از آن تعظیم شود.
